Fren Sistemi

Görevi fren pedalına basma durumuna bağlı olarak, aracın hızını yavaşlatmak veya aracı durdurmaktır. Aynı zamanda bir görevi de duran aracı sabitlemektir.

Fren Sistemi Parçaları

• Fren pedalı
• Merkez pompası
• Fren boruları
• Tekerlek silindirleri
• Fren balataları
• Kampanalar

Fren Çeşitleri

Mekanik Fren (El Freni): Günümüzdeki araçlarda iki tip el freni kullanılmaktadır: Arka tekerleklere kumanda edilen çelik çubuk veya kaplu el freni sistemi.

Genellikle arka tekerleklere kumanda eden tip el frenleri kullanılmaktadır.

El frenini çalıştırmak için bir levye vardır. Buna el freni kolu da denir. Levye, çelik teller aracılığı ile arka frenlerin balatalarına kumanda eder. Şoför mahallindeki el freni levyesini çekince arka balatalar kampanaya yapışır ve frenleme gerçekleşir. El frenini bırakmak istendiğinde, el freni kolunun üzerindeki düğmeye parmakla basılır, hafifçe el freni çekilir ve bırakılır. El frenleri duran aracı park etmek için kullanılır. Ayak freninin tutmadığı tehlikeli durumlarda da kullanılabilir.

Hidrolik Fren: Frenleme sırasında fren pedalına basıldığında, fren merkez pompasındaki hidrolik yağı, pedala basma kuvvetini tekerlek silindirlerine iletir. Tekerlek silindirlerinin içerisinde bulunan pistonlar açılarak fren balataları kampanaya temas eder. Böylece aracın durması veya yavaşlaması sağlanmış olur.

Diskli Fren: Bu frende diğer fren sistemindeki kampana yerine diskin bulunmasıdır. Diskli fren sisteminin avantajlarından biri de diskin fazla ısınmamasıdır.

Havalı Fren: Bu sistemde basınçlı hava kullanılmak suretiyle frenleme sağlanmaktadır. Ağır hizmet tipi (otobüs, kamyon vb.) araçlarda kullanılmaktadır. Sürücü tarafında en az kuvvetin uygulanması ile en iyi frenlemeyi sağlayacak şekilde düzenlenmiştir.

Havalı Fren Sisteminin Elemanları

Hava Kompresörü: Fren sistemi için gerekli olan basınçlı havayı sağlar.

Regülatör: Kompresöre kumanda eder. Kompresör, regülatörün müsaade ettiği oranda havayı sıkıştırarak depolarına gönderir.

Hava Depoları: Kompresörün ürettiği basınçlı havayı depolamak için kullanılır. Depolarda su boşaltma musluğu bunulur. Sıkışan ve ısınan hava zamanla suya dönüşür. Sabahları bu muslukları açıp suyunun alınması gerekir.

Havalı fren sistemi bulunan bir aracın kullanılması gerektiğinde gösterge tablosundaki basınç saatine bakılır. Basınç yükselmemişse frenler tutmayacağı için araç hareket ettirilmez.

Fren Sisteminin Bakımı ve Basit Arızaları

Frenlerin tutmamasının nedenleri şunlardır:

• Fren sisteminde hidrolik yağın eksilmesi veya kalmaması. Hidrolik fren sistemindeki hidrolik yağı deposu günlük bakımlarda kontrol edilir. Eksilmişse fren merkez pompasına, borulara ve tekerlek silindirlerine bakılır.
• Fren sisteminde havanın bulunması
• Fren balatalarının aşınması
• Fren ayarlarının bozuk olması. Fren ayarları çok sıkı ise sürtünme sonucunda ısınarak yanar.

Hidrolik fren sistemindeki hidrolik deposunda hidrolik yağı kalmamışsa veya azalmışsa sistemin herhangi bir tarafında patlaklık vardır. Önce patlak olan kısım tamir edilir. Daha sonra hidrolik yağı tamamlanır. Sistemin havası alınır. Fren sisteminde hava varsa, fren pedalına basınca pedal çok yumuşak hiddesilir. Hidrowak (Westinghous) hortumu patlayıp da hava girmiş ise fren pedalı çok sertleşir.

Fren ayarları sıkı ise balatalar kampanaya sürterek ısınır ve yanar. Frenler tutmaz, fren ayarı sıkı olan bir araçta, el kampanaya değdirildiği zaman aşırı şekilde ısındığı hissedilir.

Fren ayarları gevşek ise frenler zayıf tutar.

Fren ayarları aynı olmazsa, frenleme esnasında araç bir tarafa çekme yapar.

Soğuk havalarda park ediltikten sonra el freni çekilmez. Çekilecek olursa, el freni çubukları donar ve kopar. Sonuçta fren balataları kampanaya yapışık kalır. Araç çalıştırıldığında hareket etmez. Bu nedenle çok soğuk havalarda el freninin kullanılması yerine araç uygun vitese takılır. Direksiyon uygun tarafa çevrilir.

El frenini bırakmadan hareket edilirse araç zorlanır. Bir müddet gittikten sonra, fren balataları yanar. Kokusundan fark edilmezse tekerlekler yanar.

Hidrolik fren sisteminde vakum yardımlı güç freni (hidrowak westinghous) kullanılmışsa, motor çalışmadan frenler tutmaz. Tutsa bile frenleme zayıftır. Bu nedenle araçla giderken kontak anahtarı kapatılmaz.

Havalı fren sistemi bulunan araçlara, kışın donmaması için alkol ilave edilir. Aracın günlük bakımı yapılırken hava tanklarının altında bulunan su muslukları açılarak biriken su boşaltılır.

Havalı fren sistemine sahip araçlarda basıncın düşmesinin sebebi fren boru ve rekorlarındaki kaçak ya da komprasörün hava üretmemesidir. Yine bu sisteme sahip araçlarda hava monometresinde (basınç göstergesinde) hava basıncı yoksa veya motor çalışırken hava basıncı düşmüş ise araç hareket ettirilmez, hareket halinde ise araç durdurulup arıza araştırılır.